Naturalna Architektura
- Historia - 

Historia budownictwa sięga tysięcy lat przed naszą erą (w skrócie p.n.e.). Archeolodzy (osoby zajmujący się badaniem minionych kultur i cywilizacji ) odnajdują cały czas nowe miejsca pobytu ludzi w tych odległych latach: to były jaskinie. Dawały schronienie przed niebezpieczeństwem i pogodą. Ludzie żywili się upolowanymi zwierzętami, roślinami i owocami. Prowadzili koczowniczy tryb życia (wędrowali za zwierzyną i jedzeniem). Z czasem zaczęli uprawiać pola i mieszkać w jednym miejscu w ziemiankach (wykopane częściowo w ziemi doły, przykryte dachem z roślin), w wykutych w skale lub ulepionych z gliny domach. Prymitywne narzędzia służyły im do obróbki kamienia i drewna. Domów i ludzi było coraz więcej. Powstały osady, grody, miasta. Miasta się powiększały, powstały świątynie, zamki, twierdze, mury obronne. Zawsze ludzie korzystali z materiałów budowlanych, które były blisko ich siedzib. Niektóre budowle zachowały się w dobrym stanie i są używane do dzisiaj, inne są atrakcją turystyczną, jeszcze inne były tak delikatne, że zostały po nich tylko fotografie lub rysunki jak w przypadku „domów” Indian na terenie Ameryki Północnej i Aborygenów w Australii.

image/svg+xml
animacja

Afryka

Najstarsze ślady człowieka znaleziono w Afryce – sprzed 300 tysięcy lat. Człowiek żył w miejscach, które były dla niego naturalnym schronieniem czyli w jaskiniach. Mijały tysiąclecia. Około 100 tysięcy lat temu część ludzi powędrowała z Afryki na inne kontynenty. Ci, którzy zostali tworzyli nowe plemiona, zaczęli budować domy i osady z gliny, kamienia i drewna. Powstawały nowe państwa ze swoją religią, kulturą i budowlami. 

Somalia

Laas Geel

Jaskinie w skale z czerwonego granitu były schronieniem dla ludzi. Hodowali oni krowy, które uwidaczniali na malowidłach. Malowali też samych siebie, psy i inne zwierzęta.

najeeb / flickr / CC BY-SA

Tunezja

Matmata, przykład piętrowego domu ludu Berberów

Berberowie wykuwali domy w skale. Groty mieszkalne połączone były korytarzami. Takie podziemne miasto wykorzystał w „Gwiezdnych wojnach” reżyser George Lucas.

Goran Jakus Photography © / iStock

Maroko

gliniane kasby

Były to budowle obronne budowane z glinianych cegieł suszonych na słońcu i gliny pomieszanej ze słomą i kamieniami. Stropy w tych budynkach były drewniane i wzmocnione trzciną. Z czasem kasbami zaczęto nazywać zabudowania mieszkalne u podnóża twierdz. Kasby tego rodzaju są budowane na planie czworokąta z pomieszczeniami mieszkalnymi i gospodarczymi skupionymi wokół wewnętrznego podwórka z fontanną lub studnią, tzw. atrium.

pasja1000 / Pixabay

Mali

Djenne (Dżenna), Wielki Meczet

Domy w tym mieście są zbudowane z gliny na konstrukcji drewnianej. Wielki Meczet odnawiany jest co roku przez wszystkich mieszkańców. Wystające drewniane elementy służą im jako rusztowanie przy remoncie glinianych ścian.

Andy Gilham / Wikimedia / CC BY-SA

Egipt

Giza, piramidy

Największe na świecie kamienne piramidy to grobowce faraonów. Mają kształt ostrosłupów o kwadratowej podstawie i zbudowane są z wapiennych bloków skalnych. Najwyższa, piramida Cheopsa, ma 147 m wysokości, u podstawy mierzy 230 m, i została zbudowana w 2650 roku p.n.e. Piramida Chefrena, trochę niższa, mierzy 137 m, a piramida Mykerinosa – 65 m. Do budowy piramidy Cheopsa wykorzystano około 2 miliony 300 tysięcy kamiennych bloków, z których każdy ważył od 2,5 do 15 ton. Bloki są ustawione jeden na drugim i umocnione zaprawą, której składu do dziś nie odkryto. Piramidy były pokryte szlifowanymi płytami wapiennymi, tzw. alabastrem, i świeciły odbitym światłem słonecznym.

StockSnap / Pixabay

Egipt

modele terakotowe domów

Domy uboższych ludzi były w starożytnym Egipcie budowane z mułu rzecznego z Nilu, z papirusu i drewna. Były zwykle parterowe, ale zdarzały się też piętrowe z zewnętrznymi schodami prowadzącymi na taras, gdzie spano. Czasami domy były otoczone murem.

Vania Teofilo / Wikimedia / CC BY-SA

Drewniany model domostwa bogatszych ludzi

Domy były budowane z glinianej suszonej cegły, miały drewniane stropy i płaskie dachy, były otoczone murem z jedną bramą. Wewnątrz, oprócz mniejszych dziedzińców, znajdował się ogród z drzewami, a w zabudowaniach oprócz mieszkania właścicieli były też pomieszczenia dla służby, gospodarcze i dla zwierząt.


Einsamer Schütze / Wikimedia / CC BY-SA

Azja

Wielki kontynent, na którym spotykają się różne cywilizacje, kultury i religie, a w związku z tym także różne sposoby budowania. Ludy wędrujące z Afryki, szukając nowych miejsc do zamieszkania, odnalazły żyzną krainę w dolinie rzek Eufrat i Tygrys (tereny dzisiejszego państwa Irak). Tam 8000 lat p.n.e powstało rolnictwo. Ludzie zaczęli osiedlać się, uprawiać zboża i hodować zwierzęta. Inni wędrowali nadal: na zachód w kierunku dzisiejszej Europy, na wschód ku dzisiejszym Indiom i Chinom, na północ i na południe. Gdy trafiali na dobre warunki do życia, osiedlali się. Najpierw zamieszkiwali jaskinie, potem budowali małe domki z materiałów, jakie zastali w nowym miejscu: z gliny, drewna, gałęzi lub skór. Potem zakładali osiedla, miasta i państwa. Ten wzór powstawania cywilizacji jest podobny na każdym kontynencie. Potwierdzają to ciągle prowadzone badania archeologiczne, a teraz także badania genetyczne nad wędrówkami ludów.


Irak

Kurdystan, Miasto Ur, stanowisko archeologiczne

Początkowo ludy w dolinie Eufratu i Tygrysu mieszkały w domach zbudowanych z cegieł mułowych, a ściany domostw wykonywano z trzcinowej plecionki pokrytej warstwą mułu rzecznego, trzciny i kamieni. Starożytne Ur zbudowano 5000 lat p.n.e. Było ono otoczone murem, a wewnątrz znajdowały się świątynie ku czci bogów, domy kapłanów, cytadela, groby królewskie i dzielnice mieszkalne. Miasto powstało z glinianych cegieł suszonych na słońcu. Ur odkopano na pustyni w XIX wieku.

M.Lubinski from Iraq, USA / Wikimedia / CC BY-SA

Irak

Kurdystan, Miasto Ur

gliniane rury wodociągowe były uszczelnione naturalnym asfaltem


Jw2c / Wikimedia / Domena publiczna

Jemen

Szibam, „Manhattan pustyni”

Mieszkalne wieżowce zbudowane z gliny na konstrukcji drewnianej liczą nawet 11 pięter i jest ich ok. 500. W tej technice budowane są od 2000 lat, te obecnie stojące mają 100, 200 i 400 lat! 

Jialiang Gao www.peace-on-earth.org / CC BY-SA

Iran

miasto Bam

Zbudowane z gliny przed 2500 lat, Bam było słynne z największej starożytnej twierdzy (budowla obronna). Miasto było zbudowane z glinianej suszonej cegły. Zostało zniszczone w 2003 roku przez trzęsienie ziemi i jest odbudowywane przez rząd irański we współpracy z innymi państwami.

Ales.kocourek / Wikimedia / CC BY-SA

Indie

Elura (Ellora), zespół archeologiczny 34 świątyń

Budowle, wykute w skale 1600 lat temu, są pokryte tynkiem – mieszanką konopi, gipsu, gliny i wapna. Taki tynk utrzymał świątynie w nienaruszonym stanie, zapewniając mnichom ciepłe i przytulne miejsce. W obecnych czasach taki tynk nazywany jest betonem konopnym i jest szeroko stosowany. 

Sachin Kawale / Pixabay

Chiny

prowincja Fujian – tulou

Wielopiętrowe obronne budynki, tzw. tulou, zbudowane z ubitej ziemi, z drewnianą konstrukcją nośną i dachową. Na zewnętrznych murach (grubości ok. 2 m) są tylko niewielkie okna – otwory strzeleckie. Tulou budowane były na północy Chin przez ludy uciekające przed najazdami koczowników. Zajmowały one ziemie już zamieszkałe na zboczach gór, gdzie były atakowane przez tubylców. Tak skonstruowane budowle zapewniały bezpieczeństwo i możliwość obrony.

Gisling / Wikimedia / CC BY-SA

Chiny

tulou – wnętrze

Wnętrze tulou to mini wioska. Na parterze znajdowały się pomieszczenia dla zwierząt i wozów, na pierwszym piętrze były składy i magazyny, zaś wyższe piętra to mieszkania dla wielu rodzin. Tulou zamieszkiwało do 800 osób. W środku była świątynia, czasami targ, a do wnętrza prowadziła jedna brama. Obecnie niektóre tulou popadają w ruinę, lecz wiele jest zamieszkałych lub remontowanych i adaptowanych na hotele. Są wielką atrakcją turystyczną.

Gisling / Wikimedia / CC BY-SA

Tybet

Lhasa, pałac Dalajlamy zwany Potala

Potala wznosi się 90 m nad stolicą Tybetu, na długości ok. 1,5 km i obszarze 41 ha. Ma 13 kondygnacji. Budowlę wzniesiono z gliny, kamieni i drewna – bez użycia gwoździ!

Antoine Taveneaux / Wikimedia / CC BY-SA

Ameryka Północna i Środkowa

Dawno temu, w epoce lodowcowej, ląd Ameryki był połączony z Azją. Po lodzie ludzie przedostali się na nowy ląd i zaczęli wędrować wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego na południe. Niektórzy zostali przy łowiecko-zbierackim życiu (Indianie Ameryki Północnej), inni osiedlali się tam, gdzie spodobały im się warunki do życia (dużo zwierzyny, lasów, pożywienia, dobry klimat). Działo się to 20 tysięcy lat temu. Ludzie wędrowali na południe, przez dzisiejszy Meksyk, aż do Przylądka Horn w Ameryce Południowej. Powstały tam wspaniałe cywilizacje z kamiennymi budowlami.


Arktyka

igloo – „dom ze śniegu” budowany przez plemiona Inuitów

Wejście do igloo zwykle było długie, prawie trzymetrowe, zakryte skórami. Kopułę budowano z kostek śniegu o szerokości 60 cm, długości 120 cm i grubości 20 cm. Budowlę uszczelniano śniegiem i przykrywano skórami. Igloo było schronieniem podczas zimy, latem budowano namioty z gałęzi i przykrywano je skórami zwierząt.

George Francis Lyon „Inuici budujący igloo” / Domena publiczna

Ameryka Północna

Domy Indian Ameryki Północnej

Zanim Kolumb dopłynął do Ameryki, tamtejsze plemiona Indian (na terenie obecnych USA było tych plemion ponad 300) mieszkały w prostych namiotach i małych domkach. Konstrukcją nośną były zazwyczaj gałęzie ułożone w stożek lub kopułę, przykryte skórami, korą brzozową, trawą lub gałęziami, które czasami przysypywano ziemią lub oklejano gliną. Tak wyglądały tipi, 

W. H. Jackson / Biblioteka Kongresu USA / Domena publiczna

wigwamy,


Fotograf nieznany / Biblioteka Kongresu USA / Domena publiczna

wikiupy.


Edward S. Curtis / Biblioteka Kongresu USA / Domena publiczna


Hogany, małe domki zbudowane z pni drzew, były uszczelniane gliną i trawą.

Dsdugan / Wikimedia / CC BY-SA

Długie domy (longhouse) Irokezów opierały się na konstrukcji słupów z drewna, ściany były wykonane z desek, dachy były dwuspadowe lub półokrągłe, uszczelnione gałęziami i korą brzozową. W długich domach mieszkała jedna lub kilka rodzin. Budowle te miały od 20 do 100 m długości, wewnątrz znajdowały się drewniane platformy do spania i drewniane podłogi. Długie domy nie miały okien, lecz otwory w dachu, przez które wydobywał się dym z palenisk. Dzisiaj są budowane przez współczesnych Indian w skansenach jako miejsca spotkań, edukacji oraz tradycyjnych uroczystości. Długie domy występowały na całym świecie, teraz można je spotkać w Azji na wyspie Borneo.


Eden, Janine and Jim from New York City / Wikimedia / CC BY-SA

Nowy Meksyk, USA

budynki z cegły Adobe

domy mieszkalne i budynki gospodarcze budowane były z cegieł wykonanych z suszonej na słońcu gliny o nazwie Adobe. Cegły takie były używane tam, gdzie brakowało drewna i kamienia. Adobe wykonywano też z iłu lub mułu rzecznego, dla wzmocnienia dodawano trawę lub słomę. Do dzisiaj używa się takich cegieł przy budowie domów, szkół lub hoteli.

Departament transportu USA / Domena publiczna

Meksyk

Domy plemion Pueblo

W domach-półziemiankach nad ziemię wystawały częściowo ściany pomieszczeń mieszkalnych. Ściany były zbudowane z gliny z domieszką trawy lub słomy.

John Phelan / Wikimedia / CC BY

Meksyk

Park Narodowy Palenque, miasto ludu Majów z VII–VIII w.

Największymi budowlami w miastach Ameryki prekolumbijskiej (przed Krzysztofem Kolumbem) były kamienne piramidy schodkowe. Na ich szczytach stawiano świątynie. Opustoszałe dawne miasta i budowle odkryto w dżunglach lub piaskach Ameryki Środkowej. Miasta były porzucane lub powoli wymierały z powodu zmian klimatu, najazdów ludów z północy, braku wody. 

Jan Harenburg / Wikimedia /CC BY

Meksyk

Teotihuacán

Miasto Teotihuacán (czyt. teoitiłakan) powstało w II wieku, w środkowej części obecnego państwa Meksyk. Jego kultura i zwyczaje miały wpływ na inne miasta. Centrum zajmował wielki plac z kamiennymi piramidami Słońca i Księżyca, świątyniami. Od placu biegły dwie główne ulice, od których odchodziły mniejsze z zabudową mieszkalną z kamienia i drewna. Na obrzeżach miasta mieszkali chłopi w glinianych domach, zrobionych albo z cegły suszonej na słońcu, albo z gliny z dodatkiem słomy, traw i trzciny. Kulturę Teotihuacán poprzedziły inne ludy ze swoimi zwyczajami, budowlami, wierzeniami: Olmekowie, Zapotekowie, Majowie i Toltekowie. Wszystkie te ludy żyły w miastach-państwach. Ulegały najazdom ludów z północy, które przejmowały ich zwyczaje i potem tworzyły własne.

Jackhynes / Domena publiczna

Meksyk

Tenochtitlan (czyt. tenocztitlan) („Kaktusowa Skała”)

Miasto zostało założone około 1325 roku na wyspie pośrodku jeziora Texcoco oraz na sztucznych pływających wyspach. Do wyspy prowadziły mosty. Woda pitna dostarczana była z pobliskich gór przy pomocy akweduktów. W mieście powstały pływające ogrody, pałace i ogromne centrum ze świątyniami i piramidą schodkową. Stolicę Azteków zdobyli w XVI wieku Hiszpanie i zrównali z ziemią. Gruzu użyli do zbudowania obecnej stolicy Meksyku – Mexico. Dzisiaj możemy oglądać tylko model budynków miasta i jego namalowany widok w muzeum.

Luidger / Wikimedia / CC BY-SA

Gwatemala

kamienna piramida schodkowa w mieście Majów Tikal

Tikal zostało założone  w III wieku n.e. i  w latach 300–900 n.e.  było największym ośrodkiem Majów. Ok. 700 r. rozpoczęto budowę pierwszych piramid schodkowych. Okres największego rozkwitu gospodarczego Tikal przypadł na VII–VIII wiek. Mieszkało tam wtedy 60 tysięcy mieszkańców. Tereny rolnicze wokół miasta zamieszkiwało ok. 30 tys. osób. W IX w. miasto zostało opuszczone.
W czasie badań archeologicznych odkryto 6 piramid schodkowych (o wys. 42-65 m) z  świątyniami i innych  budowli połączonych ze sobą drogami procesyjnymi. Powierzchnia centrum Tikál wynosi 16 km² z ok. 3000 obiektami, m.in. 3 placami, 5 brukowanymi drogami (sacbé), 9 zbiornikami wodnymi, boiskiem, licznymi świątyniami, pałacami, rezydencjami i 200 pomnikami. Wokół miasta na obszarze ok. 60 km² odkryto pozostałości domów mieszkalnych i gospodarstw rolnych.
W 1979 r. stanowisko archeologiczne w Tikál wraz z otaczającym je parkiem narodowym zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO . 



yogi / Wikimedia / CC BY-SA

Ameryka Południowa

Amerykę Południową zamieszkały ludy przybyłe z północy, które zbudowały tu swoją kulturę. Najbardziej znani są Inkowie. Ich państwo zajmowało tereny współczesnych państw: Peru, Ekwadoru, częściowo Boliwii, Chile i Argentyny. Zostało podbite przez Hiszpanów w XVI wieku. Wiele budowli kamiennych zachowało się do naszych czasów, wiele jest nadal odkrywanych przez archeologów.


Peru

słynne miasto Inków na szczycie góry Machu Picchu w Andach

Budynki mieszkalne Inków wznoszone były z nieobrobionego kamienia na zaprawie glinianej. Otwory drzwiowe i okienne miały kształt zbliżony do trapezu (Inkowie nie znali sklepienia łukowego), dachy były kryte słomą.

Allard Schmidt „Wschód słońca nad Machu Picchu” / Wikimedia / Domena publiczna

Peru

miasto Inków Ollantaytambo, z tarasową zabudową

Sztuka Inków rozwijała się w Ollantaytambo (czyt. ojantajtambo) od XI wieku do połowy XVI wieku. Powstała nad brzegami jeziora Titicaca, objęła swoim zasięgiem płaskowyż boliwijski oraz północne regiony Chile i Argentyny. Podobnie jak inne ludy Ameryk Inkowie poddali się najazdom Europejczyków.

Stevage / Wikimedia / CC BY-SA

Europa

Europę zasiedlały ludy, które przybywały z ziem Afryki i Azji. Grecy i Rzymianie stworzyli najstarsze dobrze znane kultury. Zachowały się ruiny wspaniałych kamiennych budowli, domy ludzi biedniejszych znikły. O ich budowie i użytych materiałach wiemy z wykopalisk.


Francja

jaskinia Chauveta

Słynne jaskinie, gdzie odkryto ślady człowieka sprzed tysięcy lat, to jaskinia Lascaux (czyt. lasko’) i jaskinia Chauveta (czyt. szoweta), ozdobione pięknymi malowidłami naskalnymi.

Hiszpania

Altamira

malowidło naskalne sprzed 20 tys. lat, przedstawiające bizona

National Museum and Research Center of Altamira, Public domain, via Wikimedia Commons

Włochy

Sycylia, jaskinia mieszkalna

Jaskinie naturalne i wykute w skale groty i korytarze były zamieszkałe przez ludzi tysiące lat temu i dzisiaj również są używane. Do grot dobudowywane są ściany z oknami i drzwiami.

© GiovanniCaruso, iStock

Wielka Brytania

West Stow, skansen West Stow Anglo-Saxon Village

Po okresie jaskiniowym ludzie zamieszkiwali ziemianki lub małe domy z gliny i drewna. Schronienia były wykopane w ziemi, przeważnie przykryte gałęziami i poszyciem leśnym (mchem), niekiedy były wyposażone w piec gliniany. Nie zachowały się do naszych czasów, teraz są budowane w skansenach dla zwiedzających.

User: Midnightblueowl, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Polska

model grodu w Biskupinie

Model grodu warownego zbudowanego ok. VIII wieku p.n.e. na wyspie na Jeziorze Biskupińskim. Do budowy grodu użyto drewna i ziemi. Na jego terenie znajdowało się ok. 106 długich na 10 m domów, ustawionych w 11 rzędach. W każdym domu mieszkało wiele rodzin, a całą wieś zamieszkiwało do 1000 osób. Pomiędzy domami biegły wyłożone drewnem ulice szerokie na 2,5 m. Osada otoczona była wałem drewniano-ziemnym o długości 640 m, szerokości 3 m i wysokości do 6 m, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Gród otoczony był falochronem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Po 150 latach poziom wody w jeziorze się podniósł i gród został zatopiony. Ludzie przenieśli się w inne miejsce. Pozostałości grodu zostały odkryte w 1933 roku.

FxJ, Public domain, via Wikimedia Commons

Polska

gród w Biskupinie

widok ulicy z długimi domami

Mirlont56675, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Grecja

plan piętrowego domu mieszkalnego

Domy zamieszkiwali właściciele i służba. Budowano z kamienia, bo w gorącym klimacie utrzymywał on chłód w pomieszczeniach. Stropy były drewniane. Domy kryto wypalaną dachówką ceramiczną.

Grecja

Ateny, wapienne wzgórze Akropol

Akropol to zespół świątynnych budynków starożytnych bogów greckich. Budynki zbudowano z kamienia, z rzeźbionymi kolumnami i posągami. Wszystkie budowle były pomalowane na różne kolory, jednak z czasem farba została zmyta przez deszcze. Resztki tych zdobień odkryli archeolodzy. Największym budynkiem był Partenon z V w. p.n.e., poświęcony bogini Atenie.

Benutzer:Fantasy, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Włochy

Rzym, Forum Romanum

Forum Romanum było placem miejskim. Był to główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu. Odbywały się tam najważniejsze uroczystości publiczne. Forum Romanum było otoczone kamiennymi świątyniami z siedzibą głównego kapłana i archiwum. Budowę rozpoczęto w VIII wieku p.n.e. i przez wieki dobudowywano inne place i nowe budynki, nazywane imionami ówczesnych władców. Budowle miejskie powstawały z kamienia, natomiast domy ludzi biedniejszych w Rzymie były budowane z gliny, drewna i wypalanych cegieł.

BeBo86 / CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Włochy

Rzym, Coloseum, amfiteatr




Bert Kaufmann from Roermond, Netherlands, CC BY-SA 2.0

Turcja

Side, amfiteatr rzymski

Rzymianie podbili wszystkie państwa i ludy dookoła Morza Śródziemnego, ich wspaniałe kamienne budowle są w wielu krajach Europy, Azji i Afryki, dookoła Morza Śródziemnego: świątynie, agory, koloseum, amfiteatry, akwedukty.


Pixi0815 / Pixabay

Hiszpania

Katalonia, rzymski akwedukt w Tarragonie



bearfotos / Freepik

Australia

Australia dawno temu była położona blisko kontynentu Azji i wtedy, w epoce lodowcowej (ok. 70-50 tys. lat temu) przedostali się tam ludzie. Gdy lody stopniały, Australia stałą się osobnym lądem. Ludzie, którzy tam pozostali, żyli w oderwaniu od innych cywilizacji. Rozwinęli własną kulturę, która była bardzo związana z naturą. Kontynent był wtedy zielony i żyło tam ok. 600 plemion, mówiących ok. 500 różnymi językami. Zmiana klimatu na gorący i suchy spowodowała wyginięcie wielu ludzi. Przenieśli się tam, gdzie była roślinność i mogli uprawiać pola, polować, zbierać dzikie owoce i łowić ryby. Niektórzy przystosowali się do życia na pustyni. Nie budowali stałych domostw. Uważali, że natura tego nie lubi. To, co budowali dla siebie, można było przenieść lub zburzyć, bo chaty były zbudowane z drewna, trzciny, gałęzi, trawy, liści banana, skór. Niektóre grupy Aborygenów, bo tak nazwano mieszkańców Australii, budowały niskie okrągłe domy z kamienia, nakryte kopułą z darni i uszczelnione gliną. Domki, szałasy, namioty łączyły się we wsie i osady. Taką Australię zobaczył angielski żeglarz James Cook w 1770 roku.


Australia

Kakadu National Park

jaskinie z malowidłami aborygeńskimi

Sardaka / CC BY-SA

Australia

Aborygeni – chłopcy i mężczyźni siedzą w buszu przed swoim szałasem


Unknown author, Public domain, via Wikimedia Commons